Bilgisayar Sağlığımıza Zararlımı? Her geçen gün yaşamımızda daha çok yer bulan bilgisayarlar, olumlu bir çok katkının yanı sıra, bir kısım sağlık sorunlarına da neden olmaktadır. Bu sorunlar oldukça yaygın olarak görülmekte, önemli işgücü ve ekonomik kayıplara neden olabilmektedir. Buna karşın alınacak bazı önlemlerle önemli ölçüde bu sorunlar azaltılabilecektir.

Amerika Birleşik Devletler (ABD) İş İstatistikleri Bürosu verilerine göre, bilgisayar kullanımına bağlı sağlık sorunları (yineleyen zorlayıcı travmalar-TZT) nedeniyle başvurular işle ilgili hastalıkların d'ünü oluşturmakta, yıllık 20 milyar dolarlık harcama gerektirmekte, aynı zamanda iş veriminde düşüşlere neden olmaktadır.

Tüm dünyada bilgisayar kullanımı giderek yaygınlaşırken, bilgisayar kullanımının sağlık üzerine etkileri de sağlıkçıların gündemine girmeye başlamıştır. Bu sorunlar arasında göz ve kas iskelet sistemi sorunları önde gelirken, kişilik, sosyal ve ruhsal durum üzerine de etkileri olabileceği düşünülmektedir. 

Oturma pozisyonlarından tutunda, klavyenin durduğu yere, ekranın parlaklığından, oturduğunuz sandalyeye kadar her şey önemlidir.

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yeşim Kirazlı, son zamanlarda bilgisayar kullanımından dolayı rahatsızlanıp kliniklerine başvuran çocuk hasta sayısında önemli artışlar olduğunu söyledi. Yeşim Kirazlı, bilgisayarda oyun oynayan gelişim çağındaki çocuklarda gelişme bozuklukları meydana geldiğini belirtti. Kirazlı, "Son zamanlarda bilgisayar kullanımından dolayı rahatsızlanıp kliniğimize gelen çocuk hasta sayısı korkunç boyuta ulaştı. 

Her ay 20'yi aşkın çocuk tedavi olmak için kliniğimize başvuruyor."dedi. 

Bilgisayarın çocukların gelişimi için iyi olduğunu, ancak çocukların saatlerce oyun oynamalarının onlarda kalıcı rahatsızlıklara neden olduğunu dile getiren Yeşim Kirazlı, şu bilgileri verdi: "Çocuklar eskiden hareketli oyunlar oynuyorlardı. Son zamanlarda bilgisayarın karşısında oturarak saatlerce oyun oynuyorlar. Hareket yapma yerine bilgisayarda uzun süre oyun oynamaları gelişme çağında oldukları için tepe kemik kitlesinin azalmasına yol açıyor. Bu da ileride kemiklerde kırılmalara sebep oluyor." 

Aşırı bilgisayar kullanımına bağlı olarak ortaya çıkabilen şikayet ve bozukluklar ve bunlardan korunmaya yönelik öneriler:

Tekrarlayıcı harekete bağlı bozukluklar

El bileği sendromunda median sinir el bileği hizasında içinden geçtiği el bileği kanalında sıkışır, yapısı bozulur ve işlevini yapamaz. Median sinir, küçük parmak ve yüzük parmağının dış yarısı hariç, elin iç yüzünün duyarlığını ve el ayası içindeki bazı kasların ve baş parmağı hareket ettiren bazı kasların çalışmasını sağlar. Median sinir görevini yapamayınca elde uyuşukluk ve ağrı, başparmak hareketlerinde ve el sıkma gücünde azalma ortaya çıkar, el becerisi bozulur, incelik gerektiren el işleri yapılamaz. Eldeki ağrı nedeniyle kişi geceleri uyanır, elini sallayarak ve silkeleyerek ağrıyı bir oranda azaltmaya çalışır. Olay bir kere geliştikten sonra tedavisi güç bazen da başarısız olduğundan hastalık hakkında önceden bilgili olup ortaya çıkışını önlemek en iyi yoldur.

Boyun kaslarında ağrı ve tutulma

Belli bir duruşta (postürde) uzun süre kalmakla boyun kasları kasılır. Bu durum boyunda, bazen boyunla beraber başın arka kısımlarında ağrı sertlik ve uyuşukluğa yol açar. Çalışırken kişinin stresli olması, monitorün baş hizasından yukarda olması, aynı baş duruşunu değiştirmeksizin uzun süre sürdürmek boyun tutulmasını kolaylaştırır.

Gözlerde yorulma

Sabit bir noktaya sürekli bakmak gözleri yorar. Gözlerin değişik yönlere hareketi göz küresini hareket ettiren 6 değişik kasla sağlanır. Ayrıca gözler yakına ve uzağa baktığında, görüntünün retinaya odaklaşmasını sağlamak için, göz merceğini bombeleştirip yassılaştıran göz içindeki kaslar çalışır. Değişik yönlere ve uzaklıklara bakmak ile değişik göz kasları çalıştığından göz yorulmaz. Sabit bir noktaya sürekli bakmak ise gözleri yorar. Ayrıca ekrandaki görüntü ve ışık ayarının iyi yapılmamış olması, monitör ışığının titreşimli olması da göz yorgunluğunda etkili olur. Bunlara uykusuzlukta eklenebilir ve böylece uzun süre bilgisayar kullanan kişilerin gözlerinde yorgunluk hissi, kızarıklık ve yanma ortaya çıkar. 

Uykuya ayrılan saatlerin azalması

Bilgisayar tutkunları birazdan kalkacağım diyerek uykularından çalarlar ve gece geç vakte kadar otururlar... Oysa sabah kalkıp işe gideceklerdir. Televizyon uyutur, bilgisayar, özellikle internet kişinin aktif katkısına ve ilgisine bağlı olduğundan uyanık tutar. Bilgisayar tutkunu gecenin ikisinde, üçünde, istemeyerek bilgisayar başından ayrılır. Uyku azlığı sonucu kişi sürekli olarak kendini yorgun hisseder, çabuk sinirlenir, konsantrasyon gücü azalmıştır iş verimi düşer.

Aile bireyleri arasında iletişimde aksama

İnternet tutkunu çocuğuna, arkadaşlarına eşine vereceği zamanı sanal dünyaya verir. Eve gelince ilk işi bilgisayarı açmaktır. Ev işlerini ihmal eder. İşinde, okulda bilgisayarla ilgili hayaller kurar. Sanal dünyayı gerçek dünyadaki ilişkilere tercih eder. Bilgisayar tutkunluğu nedeniyle çevreden eleştiri ve uyarılar alır. İstediği halde bilgisayara olan ilgisini sonlandıramaz., bilgisayardan ayrı kalamaz. Bilgisayardan ayrı kaldığında sinirlilik, çöküntü, neşesizlik gibi durumlar ortaya çıkar. Bilgisayar tutkununun bilgisayarla ilgili davranışları internet bağımlılığı bölümünde daha ayrıntılı olarak anlatılmıştır.

İş verimi ve okul başarısında düşme

İnternet tutkusu nedeniyle mektuplar açılmaz., gazeteler okunmaz, dergiler birikir, günlük küçük düzenlemeler yapılmaz, ev işleri ihmal edilir. Öğrenci izin verilirse vaktini ders çalışma yerine bilgisayar başında geçirir. Uykusuzluk, yorgunluk bunlara eklenir. İş ve okul başarısı düşer.

İnternet Kullanımı İle İlgili Aileler Ne Yapmalı? Çocuğunuzun bilgisayar ve internetle olan ilişkisi, çağımızın gereği olarak, kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu nedenle hem kendinizi, hem de çocuğunuzu bilgisayar kullanımı konusunda disipline etmek ve yapılacakları planlamak gerekebilir. 

Çocuğunuz İnterneti Kullanmaya Başlamadan Önce:

Sizler de;

İnternet hakkında bilgi edinmeye çalışınız. Bu konuda pek çok yayın bulabileceğiniz gibi, evinizde bilgisayar varsa, bilen birinin yardımı ile internetten de, internet kullanımı ile ilgili bilgi edinebilirsiniz. Böylece internete nasıl girileceği, nasıl bilgi aranacağı, neler yapılabileceği (sohbet odaları -chat rooms- , e-posta kullanımı gibi) konularında çocuğunuzla genel olarak konuşabilecek bilgiye sahip olabilirsiniz. Çocuğunuz internet konusunda sizden daha bilgili ise –ki çoğu ailede durum böyledir- yapacağınız bu ön çalışma, “güvenli internet kullanımı” konusunda çocuğunuzla konuşurken işinize yarayacaktır. 

Bilgisayarı evinizin en çok kullanılan yerine (oturma odası, salon gibi çocuğunuzun bilgisayar kullanımını yönlendirebileceğiniz en uygun yere) yerleştiriniz. İnternet bağlantısını kurmadan önce bilgisayarın yerini belirleyip, gerekli hazırlıkları (bilgisayar masası, internet bağlantısı gibi) yapınız. 

Çocuğunuzun uygunsuz sitelere girmesini engellemenin bir yolu olarak, internet kullanımını kontrol eden filtre programlarından birini bilgisayarınıza yükleyebilirsiniz. Bu programlar internet sitelerinde uygunsuz bazı kelimeleri oluşturan harfleri arayarak, bu harflerin biraraya geldiği sitelere ulaşımı engellerler. Ancak bu elemede tüm uygunsuz sitelere erişim engellenemediği gibi bazı gerekli siteler de filtreye takılabilmektedir. 

Bilgisayarınızda bir filtre programının bulunması, çocuğunuzun internetteki etkinliklerine rehberlik etmeniz gerektiği gerçeğini değiştirmemektedir. Bu nedenle filtre programı kullanmak yerine, çocuğunuzu, birlikte belirlediğiniz amaçlar doğrultusunda internet kullanmaya yöneltebilirsiniz. 

İnternetin sunduğu ve çocuğunuzun kullanabileceği iletişim araçlarını öğrenmeye çalışınız. Çocuğunuz bilgisayar başında zamanını, internette gezinmenin yanısıra, diğer insanlarla tartışmak, iletişim kurmak için de kullanabilir. Aile tarafından hazırlanmış kurallar çerçevesinde gerçekleştirildiği sürece bu iletişim, çocuk için güvenli ve eğlenceli olabilir. 

Çocuğunuz Interneti Kullanırken:

Bilgisayarı evin kullanılan bir yerine yerleştirmek çok önemlidir. Böylece, çocuğunuzun internette neler yaptığını takip edebilmenin yanı sıra, bilgisayar dünyasına onunla birlikte girmeniz de mümkün olacaktır. Bu, çocuğunuzun doğru şeyi yapacağına güvenmediğiniz için değil, sizin tarafınızdan sağlanacak yol gösterme ve bilgilendirmeye ihtiyacı olacağı için gereklidir. 

Çocuğunuzla birlikte internette gezinebilirsiniz. Bu size, çocuğunuzun ilgi alanlarını, kaygılarını ve düşünme biçimini anlamanıza yardımcı olacak bir pencere sunacaktır. Çocuğunuzla interneti kullanırken birlikte eğlenebilir ve nelerin yapılmasının uygun olduğunu ya da olmadığını nedenleri ile açıklama fırsatı bulabilirsiniz. Bu süre, çocuğunuza bekçilik yapacağınız, onu zorlayacağınız bir süre değil, birlikte eğlenceli ve verimli geçireceğiniz bir zaman dilimi olmalıdır.

Güvenli Internet Kullanım Sağlayıcıları: Filtreler, Anti-virüs Programları ve Kişisel Güvenlik Duvarları: 

Filtreler: 

Filtreler çocukları internette yer alan bazı uygunsuz sitelerden korumak amacıyla hazırlanmış bilgisayar programlarıdır. Filtreler verilmiş kuralları ve yönergeleri izleyerek, belli kalıpları ararlar. Ancak filtre programları değerlendirme yapamaz, karar veremez, ahlaki kuralları uygulayamaz ve çocukların ihtiyaçlarını anlayamazlar. Sadece biraraya gelmiş harfler kombinasyonunu bulmak için siteleri tararlar, içeriği inceleyemezler. Örneğin uygunsuz bir resme içeriği ile ilgisiz bir isim verilmiş ise, resim filtreye takılmayacaktır. Sonuç olarak ahlak kavramının bilgisayarlar değil kişiler tarafından değerlendirilebileceğini söylemek mümkündür. 

Filtreler hakkında verilen bu bilgiler, uygulamada çok da verimli sonuç alınmadığını göstermektedir. 

Anti-Virüs Programları: 

İnternetten gelebilecek tehlikelerden biri de virüslerdir. Virüsler bilgisayarınıza internet aracılığıyla, çoğunlukla elektronik posta ile gelen ek dosyalardan bulaşır. Virüs, çeşidine göre bilgisayarınızda farklı etkilere neden olabilir. Bazıları sadece bir mesaj bırakırken, bazıları bilgisayarınızdaki tüm sistemin yok olmasına yol açabilir. Hangi çeşit olursa olsun tüm virüsler, bilgisayarınızda çoğalarak diğer bilgisayarlara bulaşmak için programlanmıştır. Virüslerden korunmanın en temel yolu tanımadığınız kişilerden gelen mesajları ve eklerini açmamaktır. Ancak bu yöntem kökten bir çözüm olmayıp, sizi sadece haberleşme yoluyla bulaşabilecek virüslerden koruyacaktır. 

Bu problemi çözmek için, son zamanlarda kullanıcıları virüslerden koruyacak pek çok anti-virüs paket program geliştirilmiştir. 

Kişisel Güvenlik Duvarları: 

Ayrıca kişisel güvenlik duvarları – personal firewalls- da paket olarak edinilen ve kullanıcıları sistemlerine girebilecek dış tehlikelerden ve saldırganlardan (hacker) koruyan programlardır.





Bilgisayar ve İnternet Kullanım Kuralları ÖN HAZIRLIK ÇALIŞMASI

Evinizde bir çok konuda olduğu gibi bilgisayar ve internet kullanımı ile ilgili de kurallar koymakta yarar olabilir. Bu kuralları koyarken çocuğunuzla birlikte aşağıda verilen ya da size uygun olan benzer konuları gözönünde bulundurmanız ve birlikte karar vermeniz, sürece çocuğunuzu da katacak ve ona da bazı sorumluluklar yükleyecektir. Daha sonra, neden ve sonuçlarını tartışarak kararlaştırdığınız bu konuları içeren bir sözleşme hazırlayarak hep birlikte uymaya çalışabilirsiniz.

Zaman: 

Çocuğunuzla, hangi durumlarda (ödevini bitirme, vb. ) bilgisayarı kullanabileceğini ve internette ne kadar zaman harcayabileceğini tartışınız ve kararlaştırınız.

Mekan/Rehberlik: 

Çocuğunuz nerelerde internete girebilir? İnterneti kullanırken bulunacağı mekanla ilgili özellikler nelerdir? Okulda, kütüphanede, arkadaşlarının evinde internete girebilir mi? Çevrede bir yetişkin olmadığı durumlarda da interneti kullanabilir mi? 

Kişisel Bilgiler: 

Çocuğunuza internette karşılaştığı kişilere, kişisel bilgilerini (ad/soyad, adres, telefon numarası, okul ismi, resim vb.) kesinlikle vermemesi gerektiğini nedenleri ile açıklayınız.

Web siteleri: 

Çocuğunuzla internette hangi sitelere girebileceğini ve hangilerine girmesinin yasak olduğunu konuşunuz. Okulla ilgili sitelere girmesinde bir sınırlama var mı? Çocuklar için özel olarak hazırlanmış siteler neler? Araştırıp, paylaşınız.

İnternette Arkadaş Bulma: 

Çocuğunuza, yanında bir yetişkin olmaksızın internette tanıştıkları kişilerle kesinlikle görüşmemesi gerektiği konusunda açıklayıcı bilgi veriniz. 

Sohbet Odaları: 

Çocuğunuza sohbet odaları hakkında bilgi verip, örnekleyiniz. 

Uygun Olmayan Materyaller: 

Çocuğunuza, internette gördüğü veya okuduğu şeylerden korktuğunda ya da kendisini rahatsız hissettiğinde kesinlikle cevap vermemesini, eğer herhangi bir endişesi varsa, hemen bir yetişkine bu materyali göstermesi gerektiğini açıklayınız.

Altın Kural: 

Çocuğunuza bilgisayar kullanırken veya internette gezinirken karşılaştığı ya da haberleştiği diğer çocuklara, “kendisine nasıl davranılmasını istiyorsa öyle davranması gerektiğini” hatırlatınız.








Bilgisayarın Karşısında Otururken Nelere Özen Göstermeliyiz?

• Masa yüksekliği 65-70 cm. 
• Yüksekliği ayarlanabilir, sırtı bele uygun ve esnek bir ergonomik koltuk 
• Omuzlar rahat bırakılmış 
• Dik oturulmuş ve sırt desteklenmiş 
• Kollar yatay veya biraz yukarıda 
• Dirsek ve eller düz bir çizgide 
• Bacakların üst kısmı yatay 
• Dizler 90 veya 110 derece açıda olmalı 
• Gözlerimizin sağlığı için
• Bilgisayar kullanmadan önce bir göz muayenesinden geçmeli, görme bozukluğu varsa mutlaka düzeltilmeli 
• Ekrandan 45-75 cm. uzakta oturmalı 
• Ekranın üst kenarı ile göz hizasının aynı seviyede olmasına dikkat etmeli 
• Kağıt tutucu kullanıyorsak bunu ekranla aynı hizada tutmalı 
• Odanın loş ışıklı, aydınlatma 30-50 mumluk ve indirekt olmalı 
• Işık ekrana dik açıyla gelmemeli 
• Işık yansıma ve parlamaları önlemeli 
• 15-20 dakikada bir kısa süre gözleri uzağa odaklayarak göz kaslarının dinlenmesi sağlanmalı. 

Eğer Bilgisayar başındayken gözleriniz sık sık sulanıyor, yanma hissediyor ve en önemlisi gözlerinizi kısarak monitöre bakıyorsanız; bilgisayar karşısındayken gözlerinizi sık sık kapatıp açın, hatta arada bir, bu kapatıp açmaları uzun tutun... Eğer bu sızlamalar, rahatsızlık hissi ve görme bozukluğu bilgisayar kullanmadığınız zamanlarda da sizi rahatsız ediyorsa, bir doktora görünmeniz çok daha iyi olacaktır. Çünkü sağlıklı olduğunu sandığınız gözleriniz bilgisayar karşısında çok uzun süre kalmaktan yorulabilir ve görme bozuklukları yaşayabilirsiniz...

• Saat başı mola vererek odayı temiz hava ile doldurmak ve ufak ekzersizler yapmak 
• Hamilelerin ekran başına geçmemelerini sağlamak gerekiyor. 
• Ara verme alışkanlığı: Bir saatlik çalışma süresinde 5-15 dakikalık ara verilmesi, hem kas iskelet sistemi hem de göz ile ilgili yakınmaları azaltacaktır. Bu davranışın yakınmalar başlamadan önce de sergilenmesinin korunmada oldukça etkili olduğu genel olarak kabul edilmektedir. 

Ara verme ile ilgili bir yazar yazısında kısa, orta ve uzun süreli aralardan söz etmektedir. Kısa aranın yaklaşık her 10 dakikada bir 10 saniye kadar sürmesini, bilgisayardan biraz uzaklaşıp derin nefes alınmasını, göz kapaklarının açılıp kapatılmasını ve bilgisayar dışında farklı uzaklıktaki bir nesneye bakılmasını önermektedir. Orta büyüklükteki aranın ise yaklaşık her 1 saatte 5 dakika kadar sürmesini, ve bu arada ayağa kalkarak gerilmeyi; birkaç saatte bir ise daha büyük aralar verilmesini çay ya da kahve molasını önermektedir. 

Ara vermeyi unutanlar, ara verme zamanı ve süresi konusunda kullanıcıya yardımcı olan PauseMe, MacBreakZ! gibi ücretsiz yazılımlar da elde edebilirler. 

İyi bir iş planı yaparak kullanıcılar bilgisayar işlerini güne yayarak, aralarda diğer işleri yapabilirler. Ekip çalışması ve görev değişimi, görev çeşitliliği işle ilgi yapılabilecek düzenlemeler arasında olabilir.

Egzersiz el ve bilek egzersizleri karpal tünel sendromunu ile ilgili yakınmaları azaltabilmektedir. El bileğini güçlü ve esnek kılabilecek egzersizler korunma amacı ile sorun başlamadan önce yapılmalıdır. Aksi durumda var olan sorunu artırabilir. Akut durumlarda non steroid antiinflamatuvar ilaçlar, steroid tedavisi, dinlenme önerilebilir. İlaç ve fizik tedaviye yanıt vermeyen durumlarda cerrahi tedavi ile başarılı sonuçlar alınabilir.